Gród w Santoku należał do ważnych ośrodków warownych, położonych na pograniczu pomorsko-wielkopolskim. Grodzisko stanowi pozostałość po ważnym pod względem strategicznym punkcie u ujścia Noteci do Warty, broniącym jednego z nielicznych przejść przez bagna nadnoteckie na szlaku z Poznania przez Międzyrzecz do Szczecina.
Historia
Gród w Santoku był zasiedlony bez przerwy od końca VII do XIV w. Na początku na piaszczystej łasze powstała osada, którą następnie otoczono palisadą. Nie jest wykluczone, że już na przełomie IX i X w. gród był otoczony wałem drewniano-ziemnym. Około połowy X w. gród uległ zniszczeniu podczas pożaru, po czym, jeszcze w X stuleciu, został otoczony walem drewniano-ziemnym. W jego drugiej połowie na zewnątrz grodu założono podgrodzie otoczone wałem oraz fosą. Od przełomu X i XI w., obok dobrze prosperującego rolnictwa i rybołówstwa, datuje się rozkwit rzemiosła, zwłaszcza garncarstwa, skupionego prawdopodobnie głównie na podgrodziu. Pod koniec XI w. miał miejsce pożar grodu, co najpewniej wiązało się z walkami wojska pod wodza Bolesława Krzywoustego z Pomorzanami. W tym okresie Pomorzanie wznieśli na północnym brzegu Warty niedużą warownię, która była przez nich wykorzystywana do napadów na gród w Santoku. Zniszczony gród odbudowano, a w pierwszej połowie XII w. znacznie go rozbudowano. Z okresu od początku XIII do schyłku XIV w. pochodzą m.in. ślady kamiennej budowli o nieznanym przeznaczeniu oraz cmentarz. Pod koniec XIII w. przebudowano bramę, używając do tego cegieł, a także zaczęto zastępować drewniane ulice kamiennymi brukami. Przebudowę grodu kontynuowano w następnym stuleciu. Ostatni etap funkcjonowania stanowiska w Santoku wiąże się z kopcem z murowaną wieżą, otoczonym szeroką fosą, a istniejącym w XV w.
